در آلمان، کلاسهای مالیاتی حقوق (Lohnsteuerklassen) تعیین می‌کنند که چه مقدار مالیات بر درآمد از حقوق ماهانه کارکنان کسر شود. این سیستم، مالیات‌دهندگان را بر اساس وضعیت تأهل و سایر ویژگی‌ها دسته‌بندی می‌کند تا هنگام محاسبه مالیات، معافیت‌های شخصی (persönliche Freibeträge) و تخفیف‌های مالیاتی از قبل اعمال شوند. هدف این روش، ایجاد عدالت در میزان حقوق خالص ماهانه است – به عنوان مثال، افراد متأهل یا والدین مجرد مشمول نرخ‌های کاهشی متفاوتی نسبت به افراد مجرد می‌شوند.
کلاسهای مالیاتی (Steuerklassen) تأثیر مستقیمی بر درآمد قابل تصرف دارند و به عنوان ابزاری کلیدی در سیستم مالیاتی عمل می‌کنند تا تفاوت‌های اجتماعی را در نظر بگیرند. در ادامه، روند شکل‌گیری این سیستم، تاریخچه اصلاحات مهم مالیاتی و انگیزه‌های پشت آن مورد بررسی قرار می‌گیرد.
تحلیل ما برای تاریخچه کلاس های مالیاتی آلمان به ترتیب زمانی، تغییرات قانونی را دنبال می‌کند – از آغاز این سیستم در اوایل قرن بیستم، اصلاحات پس از جنگ جهانی دوم و دوره معجزه اقتصادی آلمان (Wirtschaftswunder) تا مباحثات امروزی – و تأثیرات آن بر شهروندان و اقتصاد را روشن می‌سازد.
ریشه‌های سیستم کلاسهای مالیاتی در آلمان
ریشه‌های سیستم مدرن کلاسهای مالیاتی را می‌توان در اصلاحات اساسی نظام مالیاتی آلمان پس از جنگ جهانی اول جستجو کرد. در سال‌های ۱۹۱۹ و ۱۹۲۰، ماتیاس اِرتزبرگر (Matthias Erzberger)، وزیر دارایی وقت آلمان، با اجرای یک اصلاح مالیاتی گسترده، پایه‌های یک سیستم متمرکز مالیات بر درآمد را بنیان نهاد.
برای اولین بار، زوج‌ها و فرزندان به عنوان مالیات‌دهندگان مستقل در نظر گرفته شدند و به آنها معافیت‌های مالیاتی (Freibeträge) تعلق گرفت. این اصلاحات، پایه‌گذار یک سیستم یکپارچه برای مالیات بر حقوق و درآمد بود. با این حال، در آن زمان هنوز کلاسهای مالیاتی به شکل امروزی وجود نداشتند، اما مالیات بر حقوق به‌طور مستقیم از منبع درآمد کسر می‌شد – روشی که در ابتدا با مخالفت‌هایی، به‌ویژه از سوی شرکت‌ها مواجه شد، اما در نهایت به اجرا درآمد.
تاریخچه کلاس های مالیاتی آلمان به طور رسمی به دوران حکومت ناسیونال‌سوسیالیستی (Nationalsozialismus) باز می گردد. در سال ۱۹۳۹، آیین‌نامه اجرایی مالیات بر حقوق برای نخستین بار کلاسهای مالیاتی رسمی را معرفی کرد که در آن زمان گروه‌های مالیاتی (Steuergruppen) نامیده می‌شدند. در این سیستم، چهار گروه مالیاتی تعیین شده بود:
- گروه I: برای کارکنان مجرد
- گروه II: برای کارکنان متأهل بدون فرزند که بیش از پنج سال از ازدواجشان گذشته بود
- گروه III: برای کارکنان متأهل بدون فرزند که کمتر از پنج سال از ازدواجشان گذشته بود
- گروه IV: برای کارکنان دارای فرزند
این دسته‌بندی، بازتاب سیاست‌های خانواده‌محور آن دوره بود. به‌طور خاص، مردان متأهل از مزایای مالیاتی ویژه‌ای نسبت به افراد مجرد برخوردار بودند، به‌ویژه اگر مدت ازدواجشان طولانی‌تر بود، و همچنین داشتن فرزند، کاهش مالیاتی را به همراه داشت.
با این حال، سیستم سال ۱۹۳۹ دارای جهت‌گیری‌های ایدئولوژیک و تبعیض‌آمیز نیز بود. برای مثال، قوانین مالیاتی خاصی برای شهروندان یهودی اعمال می‌شد و همچنین کارکنانی که چندین شغل داشتند از داشتن کلاس مالیاتی جداگانه محروم بودند؛ به‌جای آن، یک مبلغ مالیاتی ثابت روی کارت مالیاتی دوم آنها ثبت می‌شد.
با وجود این تبعیض‌ها، سال ۱۹۳۹ را می‌توان نقطه آغاز رسمی سیستم کلاسهای مالیاتی امروزی دانست. این سیستم از آن زمان تاکنون بارها اصلاح و تغییر یافته است تا با تحولات اجتماعی و اقتصادی تطبیق پیدا کند.
بازسازی سیستم مالیاتی پس از ۱۹۴۵
پس از پایان جنگ جهانی دوم (Zweiter Weltkrieg)، نظام مالیاتی آلمان نیاز به یک بازنگری اساسی داشت.و این بازنگری، نقطه مهمی در تاریخچه کلاس های مالیاتی آلمان بود و در دهه‌های بعد با تغییرات بیشتری روبه‌رو شد. دولت نظامی متفقین که کنترل آلمان را در دست داشت، قصد داشت سیستم مالیاتی را از ایدئولوژی نازیسم پاکسازی کرده و آن را ساده‌تر کند.
با اجرای قانون شماره ۱۲ متفقین در تاریخ ۱۱ فوریه ۱۹۴۶، طبقه‌بندی جدیدی برای کلاسهای مالیاتی تعیین شد و برای نخستین بار، اصطلاح “کلاس مالیاتی” (Steuerklasse) به‌طور رسمی معرفی گردید. این اصلاحات، تعداد کلاسهای مالیاتی را از چهار به سه کلاس کاهش داد:
۱. کلاس مالیاتی I (Steuerklasse I): شامل تمامی افراد مجرد و همچنین کسانی که در ابتدای سال کمتر از ۴ ماه متأهل بودند.
۲. کلاس مالیاتی II (Steuerklasse II): برای افرادی که در ابتدای سال حداقل ۴ ماه متأهل بودند یا ۴ ماه پیش از شروع سال جدید، ۶۵ سالگی را پشت سر گذاشته بودند.
۳. کلاس مالیاتی III (Steuerklasse III): برای کارکنانی که حق دریافت معافیت مالیاتی فرزندان را داشتند.
این تغییرات دو هدف اساسی را دنبال می‌کردند:
۱. حذف پیچیدگی‌های غیرضروری – مانند دسته‌بندی مالیاتی بر اساس مدت زمان ازدواج که در سیستم قبلی وجود داشت.
۲. ایجاد حمایت مالیاتی هدفمند – به نفع کارکنان مسن‌تر و خانواده‌های دارای فرزند.
همچنین، این اصلاحات به تبعیض‌های آشکار که در دوران نازی‌ها وجود داشت، پایان داد.
در اواخر دهه ۱۹۴۰، اصلاحات بیشتری در این سیستم صورت گرفت. مهم‌ترین تغییر در سال ۱۹۴۹ اتفاق افتاد که در آن “قانون ۴ ماهه” برای متأهلان حذف شد.
پیش از آن، زوج‌های تازه ازدواج کرده تا ۴ ماه پس از ازدواج همچنان در کلاس مالیاتی مجردها قرار می‌گرفتند، اما از سال ۱۹۴۹ به بعد، وضعیت تأهل در پایان سال مالی به عنوان معیار تعیین کلاس مالیاتی در نظر گرفته شد. این تغییر باعث شد که ازدواج در اواخر سال، از نظر مالیاتی جذاب‌تر شود. این اصلاحات در قالب نسخه جدید آیین‌نامه اجرایی مالیات بر حقوق ۱۹۴۹ به اجرا درآمد.
اصلاحات مالیاتی پس از جنگ جهانی دوم، پایه‌گذار یک سیستم ساده‌تر و عادلانه‌تر برای جمهوری فدرال آلمان شد. در این سیستم، کلاسهای مالیاتی بر اساس تفاوت میان افراد مجرد، متأهلان و والدین تنظیم گردید و در برخی دوره‌ها، افراد مسن نیز مشمول مزایای مالیاتی ویژه‌ای شدند.
گسترش در دهه ۱۹۵۰: خانواده و سیستم اسپلیتینگ (Splitting)
با بهبود شرایط اقتصادی در دهه ۱۹۵۰، دولت فدرال آلمان سیستم طبقه‌بندی مالیاتی را برای تطبیق بیشتر با شرایط اجتماعی اصلاح کرد. در سال ۱۹۵۰، از طریق «آیین‌نامه اجرای مالیات بر درآمد» طبقات مالیاتی مجدداً تنظیم شدند.
طبقه مالیاتی I همچنان به کارمندان مجرد (بدون همسر) اختصاص داشت که در هیچ‌یک از طبقات II و III قرار نمی‌گرفتند. طبقه مالیاتی II در ابتدا برای گروه‌های خاصی در نظر گرفته شد که واجد شرایط طبقه III (افرادی که فرزند داشتند) نبودند، اما همچنان نیاز به معافیت‌های مالیاتی داشتند. به‌عنوان مثال، تا سال ۱۹۵۴، کارمندان بالای ۶۰ سال (و در صورت بیوگی از ۵۰ سالگی) می‌توانستند از مزایای این طبقه بهره‌مند شوند.
از سال ۱۹۵۵، این ساختار تغییر اساسی پیدا کرد: از آن پس، کارمندان متأهل بدون فرزند در طبقه مالیاتی II قرار گرفتند – حتی اگر از همسرشان جدا زندگی می‌کردند. علاوه بر این، کارمندان مجرد مسن‌تر (از ۵۵ سالگی) و برخی از افراد بیوه نیز به این طبقه اضافه شدند. این تغییر نشان‌دهنده سیاست دولت در حمایت مالیاتی از نهاد ازدواج بود، به‌ویژه مدل خانواده‌ای که در آن یک نفر تأمین‌کننده اصلی هزینه‌های زندگی محسوب می‌شد.
طبقه مالیاتی III همچنان مخصوص کارمندانی بود که دارای فرزند بودند، زیرا در این طبقه مزایای ویژه‌ای برای والدین در نظر گرفته شده بود.
یکی از مهم‌ترین تغییرات در نظام مالیاتی این دوران، معرفی سیستم اسپلیتینگ زوجین (Ehegattensplitting) در سال ۱۹۵۸ بود. پیش‌زمینه این تغییر، حکمی از دادگاه قانون اساسی آلمان (Bundesverfassungsgericht) در سال ۱۹۵۷ بود که روش رایج آن زمان، یعنی محاسبه جداگانه مالیات برای هر یک از زوجین را خلاف قانون اساسی دانست. در نتیجه، قانون‌گذاران تصمیم گرفتند که زوجینی که مالیات خود را به‌صورت مشترک پرداخت می‌کنند، بتوانند درآمد مشمول مالیات خود را به‌طور مساوی بین خود تقسیم کنند. این روش باعث شد که نرخ مالیات برای خانواده‌هایی که یکی از زوجین درآمد بیشتری داشت، کاهش یابد.
قانون مربوط به این تغییر در ۱۸ جولای ۱۹۵۸ تصویب شد و بیشترین سود را برای زوج‌هایی به همراه داشت که یکی از آنها درآمد اصلی را تأمین می‌کرد (مدل سنتی که یک نفر نان‌آور اصلی بود). از نظر اجرایی، این تغییر ابتدا در سیستم مالیات بر درآمد ظاهر شد: از سال ۱۹۵۷، علامت جدیدی به نام „Z“ در کارت مالیاتی (Lohnsteuerkarte) درج می‌شد تا نشان دهد که هر دو همسر شاغل هستند یا وضعیت خاصی در مورد آنها صدق می‌کند. این تغییرات زمینه را برای تقسیم جدید بار مالیاتی بین زوجین فراهم کرد.
در ادامه، در سال ۱۹۶۵، سیستم طبقه‌بندی مالیاتی از چهار طبقه به شش طبقه گسترش یافت تا بتواند اثرات سیستم اسپلیتینگ را بهتر پوشش دهد. البته اولین تغییرات ساختاری در آیین‌نامه اجرای مالیات بر درآمد سال ۱۹۵۹ اعمال شده بود که به‌طور موقت به سیستم چهار طبقه‌ای بازگشت اما برنامه‌ای برای گسترش آینده در نظر داشت.
از سال ۱۹۶۵، دو طبقه مالیاتی جدید معرفی شد:
- طبقه مالیاتی V برای مواردی بود که یک زوج طبقه مالیاتی III را انتخاب می‌کردند. در این حالت، فردی که درآمد بیشتری داشت، در طبقه III قرار می‌گرفت (با معافیت‌های مالیاتی بالاتر)، در حالی که فرد با درآمد کمتر در طبقه V قرار می‌گرفت (با معافیت‌های کمتر).
- طبقه مالیاتی VI برای افرادی بود که بیش از یک شغل داشتند. پیش از آن، درآمدهای جانبی فقط از طریق اضافه کردن مالیات روی کارت مالیاتی محاسبه می‌شد، اما اکنون یک طبقه مستقل برای آنها ایجاد شد که هیچ معافیت مالیاتی پایه‌ای نداشت.
هدف از این تغییرات، ساده‌سازی اجرای سیستم اسپلیتینگ در مالیات بر درآمد ماهانه بود. در نتیجه، نان‌آور اصلی خانواده مالیات کمتری پرداخت می‌کرد، در حالی که همسر او (که معمولاً درآمد کمتری داشت) مالیات بیشتری می‌پرداخت، و در مجموع مالیات کل زوجین متناسب با درآمد آنها محاسبه می‌شد. این اصلاحات، نگرش دولت آلمان در اواخر دهه ۱۹۵۰ را نشان می‌دهد:
✅ حمایت از نهاد ازدواج و مدل خانواده تک‌نان‌آور
✅ در عین حفظ کارایی و سادگی در سیستم مالیاتی
این تغییرات نشان‌دهنده روند تکامل و تاریخچه کلاس های مالیاتی آلمان در مسیر حمایت از خانواده و تطبیق با شرایط اقتصادی و اجتماعی جدید بود.
اصلاحات در دهه ۱۹۷۰ میلادی
پس از تغییرات اساسی دوران پس از جنگ، در دهه ۱۹۷۰ میلادی اصلاحات دیگری، هرچند جزئی‌تر، در سیستم مالیاتی آلمان انجام شد. یکی از این اصلاحات در سال ۱۹۷۰ رخ داد و مربوط به سن مشمولیت در طبقات مالیاتی بود. در این سال، سن مرزی برای طبقه اول (I) و دوم (II) کمی کاهش یافت.
تا پیش از این، هر فردی که در ابتدای سال مالیاتی هنوز ۵۰ ساله نشده بود، در طبقه اول قرار می‌گرفت، اما با این اصلاحات، این سن به ۴۹ سال و ۸ ماه تغییر یافت. در نتیجه، طبقه دوم که تا آن زمان از ۵۰ سالگی آغاز می‌شد، از این پس شامل افرادی با حداقل ۴۹ سال سن در ابتدای سال مالیاتی شد. این تغییر بیشتر یک اصلاح فنی محسوب می‌شد که تنها با هدف انطباق با تغییرات جمعیتی انجام گرفت، بدون آنکه ساختار اصلی مالیات بر درآمد تغییر کند.
اما یک تغییر مهم‌تر در سال ۱۹۷۵ اتفاق افتاد: در این سال، سیستم طبقه‌بندی مالیاتی به طور مستقیم در قانون مالیات بر درآمد (Einkommensteuergesetz – EStG) وارد شد. با اضافه شدن ماده ۳۸b به این قانون، وضعیت مالیاتی کارمندان در یکی از شش طبقه (I تا VI) به صورت رسمی و قانونی تعریف شد.
پیش از این، قواعد مربوط به طبقه‌بندی مالیاتی در مقررات اجرایی قرار داشت، اما اکنون با ورود این موضوع به متن قانون، کنترل پارلمان بر سیستم مالیاتی تقویت شد و تغییرات آینده نیازمند تصویب قانونی گردید.
این تغییرات بخش مهمی از تاریخچه کلاس های مالیاتی آلمان بود که با هدف افزایش شفافیت، حمایت از خانواده‌ها و تطبیق قوانین با تحولات اجتماعی و جمعیتی انجام شد.
در همین راستا، شرایط تعلق به هر طبقه مالیاتی نیز بازبینی و به‌روزرسانی شد:
✅ طبقه I (یک) برای افراد مجرد و تمام کسانی که در طبقات III و IV قرار نمی‌گرفتند، مانند افراد متأهل که از هم جدا شده‌اند.
✅ طبقه II (دو) برای کارکنانی که حداقل یک فرزند داشتند. در ابتدا، افراد بالای ۴۹ سال نیز مشمول این گروه بودند، اما این قاعده تا سال ۱۹۸۱ ادامه داشت و از ۱۹۸۲ به بعد، فقط والدین دارای فرزند در این طبقه قرار گرفتند. این تغییر، تمرکز بیشتری بر حمایت از والدین مجرد ایجاد کرد و امتیاز سن بالاتر حذف شد. از آن پس، برای افراد مسن‌تر از روش‌های دیگری مانند کاهش مالیاتی ویژه سنین بالا استفاده شد.
✅ طبقه III (سه) برای کارمندانی که متأهل بودند و همسرشان درآمدی نداشت یا در طبقه V قرار می‌گرفت. این دسته‌بندی به‌ویژه برای خانواده‌هایی که فقط یک نفر شاغل است یا اختلاف درآمد زیادی بین زوجین وجود دارد، مناسب بود. همچنین بیوه‌ها (Witwen) در سال فوت همسر و سال بعد از آن، در این طبقه قرار می‌گرفتند.
✅ طبقه IV (چهار) به زوج‌های متأهلی اختصاص یافت که هر دو شاغل و مشمول مالیات بودند.
✅ طبقه V (پنج) به آن دسته از همسرانی تعلق گرفت که همسرشان طبقه III را انتخاب کرده بود.
✅ طبقه VI (شش) مخصوص کارکنانی بود که بیش از یک شغل داشتند.
تا پایان دهه ۱۹۷۰، این شش طبقه مالیاتی در آلمان به‌طور رسمی و قانونی تثبیت شدند. این سیستم به گونه‌ای طراحی شد که از یک سو مزایای مالیاتی برای ازدواج و از سوی دیگر کاهش مالیاتی برای والدین مجرد را در بر بگیرد.
تغییرات بیشتر از دهه ۱۹۸۰ میلادی به بعد
در دهه‌های بعد، ساختار کلی شش طبقه مالیاتی بدون تغییر باقی ماند و تاریخچه کلاس های مالیاتی آلمان با تغییراتی جزئی متناسب با تحولات اجتماعی و دستورات دادگاه قانون اساسی ادامه یافت.
یکی از مهم‌ترین تغییرات مربوط به طبقه مالیاتی II بود که مخصوص والدین مجرد در نظر گرفته شده است. تا اوایل دهه ۲۰۰۰، هر فردی که فرزندی در خانه داشت و ازدواج نکرده بود، در این گروه قرار می‌گرفت و از معافیت مالیاتی خانوار بهره‌مند می‌شد. اما دادگاه قانون اساسی آلمان این معافیت را لغو کرد و به همین دلیل از سال ۲۰۰۳ حذف شد.
در عوض، از سال ۲۰۰۴، دولت یک کمک‌هزینه ویژه برای والدین مجرد (Entlastungsbetrag für Alleinerziehende – § 24b EStG) در نظر گرفت که ابتدا ۱,۳۰۸ یورو بود.
از آن پس، تنها افرادی که واقعاً به‌عنوان والدین مجرد زندگی می‌کردند، شامل این معافیت مالیاتی شدند. یعنی فقط کسانی که بدون همسر یا شریک زندگی همراه با حداقل یک فرزند در یک خانه زندگی می‌کردند. علاوه بر این، برای دریافت طبقه II، باید حق دریافت کمک‌هزینه کودک (Kindergeld) یا معافیت مالیاتی برای کودک (Kinderfreibetrag) را داشتند و در همان خانه هیچ فرد بزرگسال دیگری نباید ساکن باشد.
هدف این تغییر این بود که کمک‌های دولتی فقط به افرادی تعلق گیرد که به‌تنهایی سرپرستی کودک را بر عهده دارند، نه به زوج‌های مجرد یا خانواده‌های مشترک (Wohngemeinschaften) که به صورت غیررسمی با یکدیگر زندگی می‌کردند.
نتیجه مالیاتی این تغییر چه بود؟
- افراد مشمول طبقه II اکنون می‌توانستند این کمک مالی را مستقیماً در مالیات حقوق ماهانه خود دریافت کنند.
- اما سایر گروه‌های مالیاتی (مثلاً مجردها که با یک فرد بزرگسال دیگر زندگی می‌کردند) دیگر این امتیاز را نداشتند و مالیات بیشتری پرداخت کردند. این یک تصمیم عمدی در سیاست مالیاتی آن زمان بود تا از نظر مالی، ازدواج نسبت به سایر سبک‌های زندگی تقویت شود.
اصلاحات در انتخاب طبقه مالیاتی برای زوج‌های متأهل
یکی دیگر از چالش‌های سیستم مالیاتی مربوط به انتخاب طبقه مالیاتی برای زوج‌های متأهل بود.
روش سنتی ترکیب طبقات III و V در سال‌های بعد مورد انتقاد قرار گرفت، زیرا باعث می‌شد که تقسیم نابرابر درآمد بین همسران ایجاد شود.
چرا؟
- بسیاری از زنان، که معمولاً در مقایسه با مردان درآمد کمتری دارند یا به‌صورت پاره‌وقت (Teilzeit) کار می‌کنند، در طبقه مالیاتی V قرار می‌گرفتند.
- در این حالت، مالیات کسر شده از حقوق آنها بسیار زیاد بود و دریافتی خالص (Netto) پایین می‌آمد.
- در مقابل، همسر آنها که در طبقه III قرار داشت، مالیات بسیار کمتری می‌پرداخت و درآمد خالص بیشتری داشت.
در واقع، این سیستم باعث می‌شد که حقوق خالص افراد در طبقه V به‌شدت کاهش یابد و انگیزه آنها برای کار کردن کم شود. از نظر اقتصادی، این وضع یک مانع برای اشتغال زنان محسوب می‌شد.
برای حل این مشکل، دولت در سال ۲۰۱۰ روش جدیدی به نام “محاسبه فاکتور (Faktorverfahren)” را در طبقه IV معرفی کرد.
این روش چگونه کار می‌کند؟
- زوج‌ها به‌جای انتخاب ترکیب III/V، می‌توانند ترکیب IV/IV با فاکتور را انتخاب کنند.
- در این حالت، اداره مالیات یک ضریب خاص برای هر زوج محاسبه می‌کند که امتیاز مالیاتی حاصل از ازدواج را بین آنها تقسیم می‌کند.
- در نتیجه، هر فرد متناسب با درآمد خود مالیات پرداخت می‌کند و نیازی به پرداخت‌های اضافی یا بازگشت مالیاتی در پایان سال وجود ندارد.
- این تغییر باعث شد که دریافتی خالص ماهانه بین زوجین عادلانه‌تر شود.
چرا این اصلاح انجام شد؟
- هدف این بود که افرادی که در طبقه V قرار دارند، انگیزه بیشتری برای اشتغال داشته باشند.
- در واقع، این اولین قدم برای فاصله گرفتن از سیستم سنتی طبقات مالیاتی زوجین (Splitting-Modell) بود.
در سال‌های اخیر، این سیستم بیشتر انعطاف‌پذیر شد:
- از سال ۲۰۲۰، زوج‌ها می‌توانند چندین بار در سال ترکیب مالیاتی خود را تغییر دهند تا با تغییرات درآمدشان سازگار شوند.
- این اقدام فرایندهای اداری را ساده‌تر کرد و به زوج‌ها امکان داد که سیستم مالیاتی بهینه را برای خود انتخاب کنند.
تأثیر تغییرات اجتماعی بر سیستم مالیاتی
یکی دیگر از اصلاحات مهم در سال‌های اخیر، گسترش شمول مالیاتی برای زوج‌های همجنس‌گرا بود.
- قبل از دهه ۲۰۰۰، فقط زوج‌های متأهل می‌توانستند از امتیازات مالیاتی ویژه (Ehegattensplitting) استفاده کنند.
- اما با تغییرات قانونی و احکام دادگاه قانون اساسی، “شریک‌های ثبت‌شده (eingetragene Lebenspartner)” به تدریج از نظر مالیاتی با زوج‌های متأهل برابر شدند.
- در سال ۲۰۱۳، دادگاه قانون اساسی آلمان حکم داد که این افراد نیز باید همان حقوق مالیاتی زوج‌های متأهل را داشته باشند.
- از آن زمان، آنها می‌توانند مانند زوج‌های متأهل، ترکیب IV/IV، III/V یا IV/IV با فاکتور را انتخاب کنند.
این تغییرات نشان‌دهنده تحول اجتماعی در آلمان و حرکت به سمت برابری مالیاتی برای انواع مختلف روابط خانوادگی است. امروزه، قوانین مالیاتی زوج‌های متأهل و زوج‌های ثبت‌شده را به طور یکسان در نظر می‌گیرد، که در متن قوانین نیز با اصطلاح “Ehegatten/Lebenspartner” (همسران/شریک‌های زندگی)” به صراحت ذکر شده است.
وضعیت کنونی و تحولات آینده
در حال حاضر (سال ۲۰۲۵)، سیستم طبقات مالیاتی آلمان همچنان شامل شش طبقه (I تا VI) است که بر اساس وضعیت تأهل، داشتن فرزند و شرایط شغلی برای هر کارمند تعیین می‌شود.
اما با توجه به اصلاحات تاریخی، ساختار فعلی به این شکل درآمده است:
- طبقه I (یک) برای افراد مجرد بدون معافیت مالیاتی کودک (Kinderfreibetrag).
- طبقه II (دو) برای والدین مجرد (Alleinerziehende) که حداقل یک فرزند دارند.
- طبقه III (سه) برای زوج‌های متأهل که یک نفر درآمد کمی دارد یا شاغل نیست (همچنین بیوه‌ها در سال فوت همسر).
- طبقه IV (چهار) برای زوج‌های متأهل که هر دو شاغل هستند (با امکان استفاده از فاکتور محاسبه مالیات – Faktorverfahren).
- طبقه V (پنج) برای همسرانی که شریک آنها طبقه III را انتخاب کرده است.
- طبقه VI (شش) برای افرادی که شغل دوم دارند.
این سیستم دهه‌ها عملکرد خوبی داشت، اما اکنون قرار است یک اصلاح اساسی در آن انجام شود.
اصلاحات بزرگ در راه است: حذف طبقات مالیاتی III و V
تاریخچه کلاس های مالیاتی آلمان نشان می‌دهد که سیستم مالیاتی این کشور با گذشت زمان و در پاسخ به تغییرات اجتماعی و اقتصادی، اصلاحات مختلفی را تجربه کرده است. یکی از اصلاحات بزرگ، حذف طبقات مالیاتی III و V است که دولت ائتلافی فعلی آلمان در برنامه حکومتی خود پیش‌بینی کرده است. اما این اصلاحات جدید چه تأثیری بر زندگی آلمانی ها خواهد داشت؟
- تقسیم ناعادلانه امتیازات مالیاتی بین زوجین در طبقات III و V پایان می‌یابد.
- همه زوج‌ها به‌طور یکسان مشمول مالیات می‌شوند.
- هر دو نفر باید مزایای مالیاتی ازدواج را از طریق روش فاکتور (Faktorverfahren) بین خود تقسیم کنند.
قدم‌های اولیه این اصلاحات برداشته شده است:
- در تابستان ۲۰۲۴، دولت آلمان تصمیم گرفت که طبقات III و V به تدریج حذف شوند.
- طبق این برنامه، از سال ۲۰۳۰ به بعد، فقط طبقه IV با فاکتور وجود خواهد داشت و طبقات III و V کاملاً حذف خواهند شد.
این تغییر چه تعداد از مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟
- ۱۴ میلیون نفر مشمول این اصلاح خواهند شد.
هدف اصلی این اصلاح چیست؟
- این اقدام به‌ویژه به نفع زنان است که اغلب در طبقه V مالیات بسیار بالایی پرداخت می‌کردند و درآمد خالص کمتری داشتند، که موجب کاهش مشارکت آنها در بازار کار می‌شد.
- بر اساس تحقیقات مؤسسه ifo، حذف طبقات III و V می‌تواند بیش از ۶۷,۰۰۰ شغل تمام‌وقت جدید ایجاد کند، زیرا انگیزه‌های نادرست در سیستم مالیاتی از بین می‌رود.
از نظر مالی، این تغییر چه تأثیری بر دولت و مردم دارد؟
- دولت درآمد مالیاتی بیشتری در طول سال دریافت خواهد کرد، زیرا دیگر افراد با درآمد بالا نمی‌توانند مالیات خود را به‌طور موقت کاهش دهند.
- برای مالیات‌دهندگان، این تغییر به این معناست که پرداخت‌های اضافی در پایان سال کاهش می‌یابد، اما مالیات کسر شده از حقوق ماهانه کمی افزایش پیدا می‌کند.
آیا “Ehegattensplitting” (تقسیم مالیات زوجین) نیز حذف خواهد شد؟
نه!
- وزیر دارایی آلمان، کریستیان لیندنر تأکید کرده است که روش مالیاتی ازدواج (Ehegattensplitting) همچنان باقی خواهد ماند.
- فقط سیستم طبقات مالیاتی اصلاح می‌شود، نه اصل محاسبه مالیات زوجین.
چرا این اصلاحات اهمیت دارد؟
- اگر این تغییرات مطابق برنامه انجام شود، این بزرگ‌ترین اصلاح در سیستم طبقات مالیاتی از دهه ۱۹۷۰ خواهد بود.
آینده سیستم مالیاتی: چه تغییرات دیگری ممکن است؟
علاوه بر این اصلاح، در سال‌های اخیر بحث‌های گسترده‌ای درباره آینده سیستم مالیاتی و نحوه محاسبه مالیات خانواده‌ها شکل گرفته است.
برخی پیشنهادهای مطرح‌شده:
- حذف کامل مالیات مشترک زوجین (Ehegattensplitting) و جایگزینی آن با یک سیستم مالیات فردی (Individualbesteuerung) تا استقلال مالی هر فرد در مالیات برجسته‌تر شود.
- اجرای مدل مالیاتی خانوادگی (Familiensplitting) که در آن فرزندان نقش مهم‌تری در محاسبات مالیاتی داشته باشند.
آیا این اصلاحات عملی خواهد شد؟
- تا کنون، هیچ توافق سیاسی برای چنین تغییرات اساسی به دست نیامده است.
- مدل کلاسیک مالیات زوجین همچنان حمایت زیادی دارد، اگرچه به تدریج اصلاحاتی در آن اعمال می‌شود.
اما یک نکته روشن است: فلسفه سیستم مالیاتی آلمان در حال تغییر است.
- در گذشته، مالیات به مدل سنتی “مرد نان‌آور، زن خانه‌دار” امتیاز می‌داد.
- اما اکنون، سیستم مالیاتی در جهت حمایت از مشارکت برابر زن و مرد در بازار کار و خانواده‌های مدرن قرن ۲۱ حرکت می‌کند.
سیستم طبقات مالیاتی آلمان در حال ورود به یک دوره جدید از تغییرات ساختاری است.
حذف طبقات III و V یکی از مهم‌ترین اصلاحات دهه‌های اخیر است که به دنبال ایجاد عدالت بیشتر در مالیات زوجین و افزایش مشارکت زنان در بازار کار است.
با این حال، همچنان بحث‌های گسترده‌ای درباره آینده مالیات خانواده‌ها در آلمان ادامه دارد.
نتیجه‌گیری
تاریخچه کلاس های مالیاتی آلمان به وضوح نشان‌دهنده تغییرات فراوان در طول بیش از یک قرن است. آنچه در سال ۱۹۳۹ در یک ساختار اقتدارگرایانه با چهار گروه مالیاتی آغاز شد، پس از سال ۱۹۴۵ در آلمان دموکراتیک بازنگری و اصلاح شد و در طول دهه‌های بعدی توسعه یافت تا با واقعیت‌های اجتماعی هماهنگ شود. از حمایت از خانواده و ازدواج در دوران معجزه‌ی اقتصادی آلمان گرفته تا کاهش فشار مالی بر والدین مجرد و در نظر گرفتن مدل‌های جدید همکاری‌های خانوادگی و شراکتی، همه این اصلاحات دلایل خاص خود را داشته‌اند.
در برخی دوره‌ها، اصلاحات مالیاتی به دنبال ساده‌سازی سیستم و رفع ناعدالتی‌ها بوده است، مانند تغییرات سال‌های ۱۹۴۶/۴۹. در دوره‌های دیگر، هدف اصلی تقویت برخی مدل‌های زندگی بوده است، مانند سیستم مالیاتی زوجین (Splitting) در سال ۱۹۵۸ یا طبقات III/V برای متأهلین. در برخی موارد نیز محدودیت‌های مالی و الزامات قانونی منجر به تغییراتی شده‌اند، مانند حذف امتیاز مالیاتی خانواده‌های دارای سرپرست در سال ۲۰۰۳. علاوه بر این، برخی تغییرات به دلایل سیاست‌های بازار کار انجام شده‌اند، مانند روش فاکتور (Faktorverfahren) در سال ۲۰۱۰ و اصلاحات اخیر.
این تغییرات تأثیر مستقیم و غیرمستقیمی بر زندگی مردم داشته است، چه از طریق افزایش یا کاهش حقوق خالص ماهانه (monatliches Nettogehalt) و چه از نظر ایجاد انگیزه‌های جدید در بازار کار و تأثیر بر برابری جنسیتی. از نظر اقتصادی، سیستم طبقه‌بندی مالیاتی همچنین بر توزیع درآمدهای مالیاتیدر طول سال تأثیر می‌گذارد و می‌تواند بر رفتار مالیاتی افراد اثرگذار باشد، هرچند در نهایت مالیات سالانه (Jahressteuererklärung) بر اساس یک نرخ واحد مالیاتی (Einkommensteuertarif) محاسبه می‌شود.
وضعیت کنونی سیستم مالیاتی آلمان شامل شش طبقه مالیاتی است که تلاش می‌کند شرایط مختلف زندگی را به‌طور عادلانه منعکس کند. اما اصلاحات در دست اقدام نشان‌دهنده‌ی تغییراتی اساسی هستند: مدل سنتی که در آن یک شریک زندگی از معافیت‌های مالیاتی گسترده برخوردار بود و دیگری تقریباً هیچ سهمی نداشت، در حال کنار گذاشته شدن است. به جای آن، سیستم جدید به سمت یک مدل متوازن‌تر حرکت می‌کند.
احتمال دارد که نسل‌های آینده‌ی پرداخت‌کنندگان مالیات با یک سیستم ساده‌تر مواجه شوند که در آن تفاوت اصلی بین افراد مجرد، والدین مجرد و خانواده‌ها باشد، بدون اینکه نابرابری شدیدی که هم‌اکنون برای زوج‌های متأهل وجود دارد، ادامه یابد. اینکه آیا اصلاحات گسترده‌تری مانند تجدیدنظر کامل در مالیات خانواده‌ها اتفاق خواهد افتاد یا نه، همچنان یک بحث سیاسی بحث‌برانگیز باقی می‌ماند.
اما تجربه‌ی چندین دهه نشان داده است که سیستم طبقه‌بندی مالیاتی آلمان یک ساختار ایستا نیست، بلکه همواره با توجه به ارزش‌های اجتماعی و الزامات اقتصادی تغییر می‌کند. در نهایت، تاریخچه کلاس های مالیاتی آلمان به‌عنوان یک فرآیند مستمر نشان‌دهنده چالش‌ها و تغییرات اقتصادی و اجتماعی در این کشور است که همواره در حال تطبیق با واقعیت‌های جدید است.
در پایان، استفاده از درگاه اینترنتی مدیریت مالیات آلمان به عنوان یک ابزار کلیدی، فرآیندهای مالیاتی را ساده‌تر کرده و به شهروندان و کسب‌وکارها این امکان را می‌دهد تا به‌طور مؤثری مالیات‌های خود را مدیریت کنند.
شاید جالب باشد بدانید با ترفندهایی زیرکانه می توانید میزان پرداخت مالیات در آلمان را کم کنید. هزینه‌های درمانی مانند خرید عینک، عمل‌های جراحی چشم، و درمان‌های دندانپزشکی، همچنین هزینه‌های جشن‌ها و مهمانی‌ها در صورتی که بیش از ۱۰ درصد مهمان‌ها همکاران باشند، قابل کسر هستند. علاوه بر این، هزینه‌های خدمات خانگی مانند تعمیرات و نظافت منزل و همچنین نگهداری از کودکان نیز می‌توانند کاهش مالیاتی به همراه داشته باشند.