پس از تهاجم حماس به خاک اسرائیل در هفتم اکتبر ۲۰۲۴، جنگی ویرانگر میان اسرائیل و حماس، که کنترل نوار غزه را در اختیار داشت، آغاز شد و تا کنون بیش از ۲۱ ماه ادامه یافته است. دامنه این جنگ به درگیری با حزب‌الله لبنان، جمهوری اسلامی ایران و گروه انصارالله حوثی یمن نیز گسترش یافت. ارتش اسرائیل با موفقیت قابل توجهی توانست هر چهار گروه را تضعیف کرده و تعداد قابل توجهی از فرماندهان آن‌ها را حذف کند. طبق تعریف، موفقیت نظامی دستیابی به حداقل ۳۵ درصد اهداف پیش‌بینی‌شده است، و از این منظر، دستاورد ارتش اسرائیل فراتر از این معیار بوده است.
حماس تاکنون حدود ۹۷ درصد از فرماندهان خود را از دست داده است. تعداد نیروهای نظامی این گروه، عمدتاً از گردان‌های عزالدین قسام، پیش از جنگ بین ۲۰,۰۰۰ تا ۲۵,۰۰۰ نفر تخمین زده می‌شد. طبق آمار اسرائیل، بین ۱۴ تا ۱۷ هزار نفر از آن‌ها کشته شده‌اند. با این حال، جنگ همچنان ادامه دارد.
مسئله گروگان‌ها و تداوم جنگ
یکی از دلایل ادامه جنگ، حضور گروگان‌هایی است که همچنان در اسارت حماس باقی مانده‌اند. تعداد دقیق آن‌ها به دلیل عملیات‌های مکرر اسرائیل در غزه و عدم همکاری حماس مشخص نیست، اما در خوش‌بینانه‌ترین حالت، حداکثر بیست نفر تخمین زده می‌شود.
تلفات انسانی در میان غیرنظامیان
از همان آغاز جنگ، استفاده وسیع حماس از سپر انسانی، غیرنظامیان را درگیر جنگ کرده است. تا کنون حدود ۶۰ هزار نفر در غزه کشته و ۱۵۰ هزار نفر زخمی شده‌اند. بر اساس گزارش یونیسف، حدود ۱۷ هزار نفر از کشته‌شدگان کودک و طبق گزارش سازمان ملل، حدود ۲۸ هزار نفر از آن‌ها زن بوده‌اند. یعنی به طور متوسط، هر ساعت یک زن در غزه کشته شده است.
محاصره انسانی و بحران کمک‌رسانی
ارتش اسرائیل با هدف جلوگیری از انتقال تجهیزات نظامی به حماس، نوار غزه را تحت محاصره شدید قرار داده است. غذا، آب، دارو، سوخت و سایر اقلام ضروری وارد و توزیع نمی‌شود. تلاش‌های سازمان‌های خیریه بین‌المللی با توقیف، بازگرداندن یا دستگیری همراه شده است. حتی نهاد مشترک اسرائیل و آمریکا که برای توزیع کمک‌ها ایجاد شده بود، نیز با اخلال مواجه است. در برخی موارد، صف‌های مردم در انتظار دریافت کمک نیز مورد حمله قرار گرفته‌اند.
دفتر حقوق بشر سازمان ملل اعلام کرده است که تاکنون ۱۰۵۴ نفر در تلاش برای تهیه غذا در غزه کشته شده‌اند؛ از این تعداد، ۷۶۶ نفر در نزدیکی محل‌های توزیع کشته شده‌اند. برنامه جهانی غذا نیز هشدار داده است که سوءتغذیه در غزه به‌شدت در حال افزایش است، به‌طوری که از هر سه نفر، یک نفر چند روز بدون غذا می‌ماند. ۹۰ هزار زن و کودک نیاز فوری به درمان دارند.
واکنش‌های بین‌المللی
کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، از اسرائیل خواسته به تعهدات بشردوستانه‌اش عمل کند. او تأکید کرده که ارتش اسرائیل باید به کشتار در محل‌های توزیع کمک پایان دهد. به گفته او: «کشتار غیرنظامیانی که به دنبال دریافت کمک هستند، غیرقابل دفاع است.»
ولکر تورک، رئیس کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل، نیز هشدار داده است: «به نظر می‌رسید این کابوس دیگر نمی‌تواند بدتر شود، اما باز هم بدتر می‌شود.» او احتمال نقض گسترده حقوق بشردوستانه توسط ارتش اسرائیل را بسیار بالا دانسته است.
میریانا اشپولیاریچ، رئیس کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، وضعیت غزه را «بدتر از جهنم» توصیف کرده و گفته است: «حقوق بشردوستانه در حال تهی شدن از محتواست. انسانیت در حال شکست خوردن است.»
واکنش دولت‌ها و سازمان‌های امدادی
فراکسیون حزب سوسیال‌دموکرات آلمان (SPD) خواهان اعمال فشار بیشتر بر دولت اسرائیل شده و از دولت فدرال خواسته به بیانیه صلح غزه بپیوندد. یکصد و پانزده سازمان امدادی از سراسر جهان این بیانیه را امضا کرده‌اند. از جمله خواسته‌های آن‌ها آتش‌بس فوری، دسترسی بدون مانع به منطقه، و اجرای یک مأموریت امدادی به رهبری سازمان ملل متحد است—بدون حضور نیروهای نظامی.
سازمان‌هایی چون “پزشکان بدون مرز”، “نجات کودکان”، “آکسفام”، و از آلمان، “کمک به گرسنگان جهان” (Welthungerhilfe)، “کمیته کاریتاس”، و “سرویس جهانی صلح” (Weltfriedensdienst) نیز جزو امضاکنندگان این بیانیه هستند.
بسیاری از کشورهای عربی و اسلامی مانند عربستان، قطر، عراق و اتحادیه عرب، نیز حملات اسرائیل را به شدت محکوم کرده‌اند.
انتقادهای دیپلماتیک و سیاسی در غرب
بیست‌وهشت کشور جهان، از جمله فرانسه، بریتانیا، ایتالیا و کانادا، با انتشار بیانیه‌ای مشترک خواستار توقف فوری جنگ شده‌اند. در این بیانیه آمده است: «جنگ در غزه باید همین حالا پایان یابد. ریختن خون بیشتر به هیچ هدفی خدمت نمی‌کند.»
هرچند آلمان این بیانیه را امضا نکرده، اما انتقادها در داخل آلمان به‌شدت در حال افزایش است. ۱۳۰ دیپلمات وزارت خارجه در نامه‌ای خواستار انتقاد صریح از اسرائیل شده‌اند و شعار «وفادار اما منتقد» را برگزیده‌اند.
وزیر خارجه آلمان نیز نسبت به «وضعیت فاجعه‌بار انسانی» ابراز نگرانی کرده و خواستار اجرای توافقات با اتحادیه اروپا شده است. فریدریش مرتس، صدراعظم، نیز تأکید کرده که دیگر از «حمایت بی‌قید و شرط» از اسرائیل دفاع نخواهد کرد.
در بیانیه مشترک آلمان، فرانسه و بریتانیا آمده است که «اسرائیل باید به تعهدات خود نسبت به قوانین بین‌المللی انسان‌دوستانه عمل کند» و «ممانعت از ورود اقلام امدادی غیرقابل قبول است.»
نقض حقوق بین‌الملل و اتهام به جنایت جنگی
ارتش اسرائیل زیرساخت‌های غیرنظامی را به‌طور سیستماتیک تخریب می‌کند. طبق ماده ۵۴ پروتکل اول الحاقی به کنوانسیون‌های ژنو، تخریب زیرساخت‌هایی که برای بقای جمعیت غیرنظامی ضروری هستند، ممنوع است. ماده ۵۲ همین پروتکل اصل تمایز میان اهداف نظامی و غیرنظامی را یادآوری می‌کند. همچنین استفاده از گرسنگی دادن به مردم به عنوان ابزار جنگی، طبق قوانین بین‌المللی بشردوستانه، جنایت محسوب می‌شود.
بر این اساس، به نظر می‌رسد ارتش اسرائیل ممکن است مرتکب جنایت جنگی فاحشی شده باشد. تأیید رسمی این مسئله نیازمند تشکیل کمیته حقیقت‌یاب مستقل زیر نظر سازمان ملل متحد است.
شورای امنیت و افکار عمومی
شورای امنیت سازمان ملل متحد چندین قطعنامه برای آتش‌بس در غزه صادر کرده، اما ایالات متحده تمامی آن‌ها را وتو کرده است. این اقدام با واکنش‌های جهانی گسترده‌ای مواجه شده است.
در داخل خود اسرائیل نیز مخالفت با ادامه جنگ رو به افزایش است. طبق نظرسنجی شبکه ۱۲ اسرائیل، ۶۱٪ از مردم خواهان پایان جنگ و بازگرداندن گروگان‌ها هستند، و تنها ۲۵٪ از سیاست‌های نظامی نتانیاهو حمایت می‌کنند.
یائیر گولان، معاون پیشین فرمانده ارتش اسرائیل، هشدار داده که اسرائیل اگر عاقلانه رفتار نکند، در مسیر تبدیل شدن به کشوری منفور قرار خواهد گرفت. یائیر لاپید، نخست‌وزیر پیشین نیز تأکید کرده که ادامه جنگ دیگر مشروعیت ندارد.
نتیجه‌گیری
هرچند این نویسنده، لزوم دفاع اسرائیل از وجود و ماهیت خود را درک می‌کند، اما ادامه جنگ و تعمیم آن به غیرنظامیان را مشروع نمی‌داند. ما قویاً امیدواریم آتش‌بس فوری و پایدار در غزه برقرار شده و به وضعیت غیرنظامیان رسیدگی شود.
همچنین ضروری است راه‌حلی تدبیر شود تا از تخاصمات احتمالی آینده جلوگیری شود—حتی اگر دشوار، اما در جهت حفظ کرامت انسانی، اجتناب‌ناپذیر است.
با این حال، باور داریم که آغاز فوری کمک‌رسانی به غیرنظامیان نباید به هیچ مذاکره یا توافقی مشروط شود.