اگر در آلمان زندگی می‌کنید و اهل سرمایه‌گذاری بلندمدت باشید، احتمالاً در یکی از ETFهایی که بر اساس شاخص MSCI World ایجاد شده‌اند، سرمایه‌گذاری کرده‌اید. این شاخص در میان سرمایه‌گذاران آلمانی محبوبیت زیادی دارد، چرا که به آن‌ها امکان می‌دهد با یک سرمایه‌گذاری ساده، در رشد اقتصادی شرکت‌های بزرگ سراسر جهان سهیم شوند. بسیاری از سرمایه‌گذاران در آلمان، به‌ویژه کسانی که به دنبال استراتژی‌های بلندمدت و پس‌انداز برای دوران بازنشستگی هستند، MSCI World را به عنوان یکی از گزینه‌های اصلی خود انتخاب می‌کنند.
البته، سرمایه‌گذاری در شاخص MSCI تنها روش پس انداز برای بازنشستگی نیست. بسیاری از آلمانی‌ها به دنبال راهکارهای جدیدتری برای تأمین آینده مالی خود هستند، از جمله طرح‌های جدید پس‌انداز بازنشستگی که اخیراً محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند.
با این حال، شاخص MSCI World یکی از شاخص‌های جهانی بورس است که عملکرد حدود ۱۵۰۰ شرکت بزرگ از ۲۳ کشور توسعه‌یافته را دنبال می‌کند. این شاخص به‌طور سنتی گزینه‌ای محبوب برای سرمایه‌گذاران ETF بوده است تا با یک سرمایه‌گذاری، در «کل دنیا» سهیم شوند. با این حال، از ابتدای سال ۲۰۲۵ تاکنون (YTD)، عملکرد این شاخص منفی بوده و بسیاری از سرمایه‌گذاران را غافلگیر کرده است.
در ادامه ابتدا به دلایل افت اخیر این شاخص می‌پردازیم و سپس توضیح می‌دهیم چرا سرمایه‌گذاری صرف روی MSCI World ممکن است برای مدیریت ریسک کافی نباشد. در پایان نیز مفهوم تنوع‌بخشی (Diversifikation) و ریشه‌های تاریخی آن را بررسی می‌کنیم تا ببینیم چرا پخش کردن سرمایه میان گزینه‌های بیشتر، برای سرمایه‌گذاری بلندمدت تصمیمی سنجیده است.
افت شاخص MSCI World از ابتدای ۲۰۲۵ و دلایل آن
از ابتدای سال ۲۰۲۵ تاکنون، شاخص MSCI World کاهش ارزش داشته است. برای سرمایه‌گذارانی که سرمایه‌گذاری‌های خود را به یورو می‌سنجند، این شاخص حدود ۴٪ تا ۶٪ افت کرده است. در حالی که کاهش به دلار آمریکا کمتر بوده (حدود ۱٪ تا ۲٪ منفی)، تقویت ارزش یورو باعث شده بازده دلاری شاخص هنگام تبدیل به یورو کاهش یابد. در ادامه به مهم‌ترین دلایل این افت می‌پردازیم:
۱. فشار بر شرکت‌های بزرگ فناوری و هوش مصنوعی: شرکت‌های بزرگ فناوری آمریکایی مانند اپل، مایکروسافت، آمازون و دیگر غول‌های فناوری که وزن زیادی در شاخص MSCI World دارند، با کاهش ارزش مواجه شدند. رونق چندساله سهام فناوری در سال‌های اخیر کمی کاهش یافته و این شرکت‌های بزرگ تحت فشار فروش قرار گرفته‌اند. همچنین، سرمایه‌گذاری‌های سنگین در حوزه هوش مصنوعی (AI) و نگرانی‌ها درباره بازدهی آن‌ها، باعث افزایش تردیدها و در نتیجه کاهش ارزش سهام این شرکت‌ها شده است. افت این چند شرکت بزرگ به دلیل وزن بالایشان تأثیر محسوسی بر کل شاخص گذاشت.
۲. جنگ تجاری و اعمال تعرفه‌های جدید: در اوایل سال ۲۰۲۵، تنش‌های تجاری بین اتحادیه اروپا و آمریکا افزایش یافت. اتحادیه اروپا اعلام کرد که از ماه آینده میلادی بر واردات ۲۸ میلیارد دلار کالا از آمریکا تعرفه گمرکی اعمال می‌کند. این اقدام در واکنش به تعرفه‌های آمریکا بر واردات فولاد و آلومینیوم از اتحادیه اروپا بود. این جنگ تجاری باعث افزایش نگرانی‌ها درباره رشد اقتصادی جهانی شد و تأثیر منفی بر بازارهای سهام، از جمله شاخص MSCI World، گذاشت.
۳. تغییرات نرخ ارز (تقویت یورو): بسیاری از سرمایه‌گذاران اروپایی از طریق ETFهای مبتنی بر یورو در شاخص MSCI World سرمایه‌گذاری می‌کنند. از ابتدای ۲۰۲۵، یورو در برابر دلار آمریکا حدود ۵٪ تقویت شده است. این تغییر ارزش ارز باعث کاهش بازده به یورو شد؛ به این معنی که هرچند ممکن است شاخص به دلار آمریکا تغییر زیادی نکرده باشد، تبدیل آن به یورو سود را کم کرد یا حتی به ضرر تبدیل کرده است. به بیان ساده، چون بخش عمده‌ای از ترکیب شاخص MSCI World سهام شرکت‌های آمریکایی (به دلار) است، گران‌شدن یورو موجب شد ارزش دلاری این سهام پس از تبدیل به یورو کمتر شود و سود سرمایه‌گذاری کاهش یابد.
با وجود اینکه MSCI World یک شاخص جهانی است، اما در اوایل سال ۲۰۲۵ عملکرد خوبی نداشت و سرمایه‌گذارانی که فقط روی آن حساب کرده بودند، متحمل ضرر شدند. این افت یک نکته مهم را نشان داد: سرمایه‌گذاری فقط در یک شاخص می‌تواند ریسک بالایی داشته باشد، مخصوصا اگر بخش زیادی از آن شاخص شرکت‌های آمریکایی باشند.
چرا سرمایه‌گذاری تنها در MSCI World کافی نیست؟
سرمایه‌گذاری در یک شاخص جهانی در نگاه اول ممکن است نوعی تنوع‌بخشی به نظر برسد، چون شامل شرکت‌های زیادی از کشورهای مختلف است. به همین دلیل، ETFهای مبتنی بر شاخص MSCI World بسیار محبوب شده‌اند و بسیاری از سرمایه‌گذاران آن را راهی ساده برای توزیع سرمایه در سطح جهانی می‌دانند.
اما در واقعیت، این شاخص محدودیت‌هایی دارد و نمی‌تواند به تنهایی تمام ریسک‌ها را پوشش دهد. در ادامه، سه دلیل اصلی این موضوع را بررسی می‌کنیم:
۱. وابستگی شدید به بازار آمریکا
حدود ۷۰٪ تا ۷۵٪ از شاخص MSCI World مربوط به شرکت‌های آمریکایی است. این یعنی در عمل، MSCI World یک شاخص جهانی نیست، بلکه بیشتر یک شاخص آمریکامحور محسوب می‌شود. هر تغییری در بازار سهام آمریکا – مثلاً یک رکود در وال‌استریت – به‌شدت بر این شاخص تأثیر می‌گذارد.
نمونه‌ی واضح این مشکل را در سال ۲۰۲۵ دیدیم؛ وقتی بازار آمریکا افت کرد،شاخص MSCI World هم سقوط کرد، چون سایر بازارها وزن کافی برای جبران این کاهش را نداشتند. این نشان می‌دهد که تنوع جغرافیایی این شاخص در عمل محدود است.
۲. نبود بازارهای نوظهور
شاخص MSCI World فقط کشورهای توسعه‌یافته را پوشش می‌دهد، اما اقتصادهای در حال رشد مانند چین، هند و برخی کشورهای آسیایی (مثلاً تایوان) در آن جایی ندارند. این در حالی است که بازارهای نوظهور بخش بزرگی از اقتصاد جهانی را تشکیل می‌دهند و اغلب رشد بالایی دارند.
نادیده گرفتن این بازارها به این معناست که سرمایه‌گذاران فرصت‌های مهمی را از دست می‌دهند. به همین دلیل، برخی کارشناسان توصیه می‌کنند که در کنار MSCI World، شاخص‌هایی مانند MSCI Emerging Markets (که بازارهای نوظهور را شامل می‌شود) هم در سبد سرمایه‌گذاری قرار بگیرد.
۳. تمرکز بیش از حد روی چند شرکت بزرگ فناوری
حدود ۲۰٪ از وزن کل MSCI World فقط در اختیار ۷ شرکت فناوری آمریکایی است: Apple، Microsoft، Tesla، Nvidia، Amazon، Meta و Alphabet (گوگل). این یعنی یک‌پنجم شاخص جهانی، وابسته به عملکرد تنها چند شرکت خاص است.
اگر این غول‌های فناوری دچار افت شوند – مثلاً به دلیل مشکلات مالی، کاهش تقاضا، یا وضع مقررات سخت‌گیرانه – MSCI World هم به شدت آسیب می‌بیند. چنین تمرکزی ریسک سرمایه‌گذاری را بالا می‌برد، چون به‌جای توزیع ریسک در کل بازار، سرمایه در تعداد محدودی از شرکت‌ها متمرکز شده است.
با وجود نام “شاخص جهانی”، MSCI World به‌شدت تحت تأثیر بازار آمریکا و چند شرکت بزرگ فناوری است. این تمرکز بالا باعث می‌شود که این شاخص برای مدیریت ریسک ایده‌آل نباشد.
یک اصل مهم در سرمایه‌گذاری می‌گوید: «همه‌ی تخم‌مرغ‌ها را در یک سبد نگذارید.» در مورد MSCI World، این سبد هنوز هم ترکیب متنوعی ندارد. برای کاهش ریسک، سرمایه‌گذاران بهتر است ترکیب گسترده‌تری از دارایی‌ها داشته باشند – مثلاً اضافه کردن سهام بازارهای نوظهور یا سایر دارایی‌های مالی.
شاخص MSCI World شاید برای شروع سرمایه‌گذاری گزینه‌ی مناسبی باشد، اما برای یک سبد واقعاً متنوع و پایدار در بلندمدت کافی نیست.
تنوع‌بخشی چیست و چرا برای سرمایه‌گذاری بلندمدت مهم است؟
تنوع‌بخشی در سرمایه‌گذاری یعنی پخش کردن سرمایه بین دارایی‌ها، صنایع و مناطق جغرافیایی مختلف، به‌جای تمرکز روی یک گزینه خاص. هدف این کار کاهش ریسک است. منطق آن هم ساده است: اگر تمام پولتان را روی یک سهم یا صنعت خاص بگذارید، افت آن می‌تواند کل دارایی شما را تحت تأثیر قرار دهد. اما اگر سرمایه خود را بین چندین بخش مختلف تقسیم کنید، عملکرد خوب بعضی از آن‌ها می‌تواند ضرر بقیه را جبران کند.
این ایده آن‌قدر قدیمی است که حتی در ضرب‌المثل‌ها هم به آن اشاره شده است. مثلاً در فارسی گفته می‌شود: «همه تخم‌مرغ‌ها را در یک سبد نگذار.» مشابه همین توصیه در فرهنگ‌های دیگر هم وجود دارد. پیام همه این توصیه‌ها یک چیز است: برای کاهش ریسک، سرمایه‌گذاری خود را پخش کنید.
در سال ۱۹۵۲، اقتصاددانی به نام هری مارکوویتز (Harry Markowitz) مقاله‌ای منتشر کرد که پایه‌گذار نظریه‌ای شد به نام «نظریه مدرن پورتفولیو» (Modern Portfolio Theory). او نشان داد که ترکیب دارایی‌های مختلف در یک سبد می‌تواند نسبت بازده به ریسک را بهبود ببخشد. به بیان ساده، مارکوویتز اثبات کرد که داشتن یک سبد متنوع می‌تواند همان میزان بازدهی را با نوسان و ریسک کمتر به همراه داشته باشد. این تحقیق چنان مهم بود که او بعدها به خاطر آن جایزه نوبل اقتصاد دریافت کرد.
فلسفه‌ی تنوع‌بخشی این است که همه دارایی‌ها همیشه در یک جهت حرکت نمی‌کنند. مثلاً اگر بازار سهام آمریکا افت کند، ممکن است بازار سهام اروپا یا آسیا همچنان رشد داشته باشد. یا وقتی سهام یک صنعت خاص افت می‌کند، ممکن است صنایع دیگر عملکرد بهتری داشته باشند. با ترکیب دارایی‌های مختلف (مثلاً سهام، اوراق قرضه، طلا، املاک و غیره)، می‌توان از تأثیر منفی افت یک بخش بر کل سرمایه جلوگیری کرد.
نتیجه‌گیری: سرمایه‌گذاری هوشمندانه یعنی تنوع‌بخشی
اتفاقاتی که در سال ۲۰۲۵ افتاد، بار دیگر نشان داد که حتی شاخص‌های به ظاهر متنوع مثل MSCI World هم می‌توانند ریسک‌های پنهانی داشته باشند. این شاخص که بسیاری آن را به‌عنوان یک گزینه‌ی کم‌ریسک جهانی می‌شناسند، در اوایل ۲۰۲۵ به دلیل تمرکز زیاد روی بازار آمریکا و چند شرکت بزرگ فناوری، افت قابل‌توجهی را تجربه کرد که با بررسی سایت MSCI World می توانید به این نکته پی ببرید.
شاخص MSCI World گزینه‌ی خوبی برای ورود به سرمایه‌گذاری جهانی است، اما به تنهایی کافی نیست. این شاخص به دلیل تمرکز بالا روی آمریکا و چند شرکت خاص، محدودیت‌هایی دارد. بهترین راه برای محافظت از سرمایه در برابر چنین نوساناتی، پایبندی به اصل تنوع‌بخشی است.
با داشتن یک سبد متنوع و متعادل، سرمایه‌گذار می‌تواند در شرایط مختلف بازار، بازدهی پایدارتری داشته باشد و از ریسک‌های شدید دور بماند. این همان راهبردی است که در طول زمان بارها و بارها موفقیت خود را ثابت کرده است.