در دنیای سیاست، برخی اصطلاحات و روندها بسیار پیچیده و گاه گیج‌کننده به نظر می‌رسند. یکی از این اصطلاحات “Sondierungsgespräche” (مذاکرات مقدماتی) است که در سیاست آلمان برای تعیین امکان تشکیل ائتلاف (Koalition) به کار می‌رود. این مطلب به توضیح این نوع مذاکرات و اهمیت آنها در سیستم سیاسی آلمان می‌پردازد و در این خصوص به یک نمونه واقعی از اخبار مربوط به مذاکرات مقدماتی بین حزب SPD (حزب سوسیال دموکرات) و حزب BSW (ائتلاف زارا واگنکنشت) در ایالت براندنبورگ (Brandenburg) خواهیم پرداخت.
مذاکرات مقدماتی (Sondierungsgespräche) چیست؟
مذاکرات مقدماتی، اولین مرحله‌ای هستند که پس از برگزاری انتخابات برای تشکیل دولت جدید در نظر گرفته می‌شوند. این مرحله برای ارزیابی امکان همکاری بین احزاب مختلف و تشکیل ائتلاف صورت می‌گیرد. در این مذاکرات، نمایندگان احزاب مختلف درباره موضوعات کلیدی سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بحث می‌کنند و سعی می‌کنند به نقاط مشترکی برسند. هدف از این مذاکرات، فهمیدن این موضوع است که آیا احزاب می‌توانند با یکدیگر به توافق برسند و دولت مشترک تشکیل دهند یا خیر.
در واقع، Sondierungsgespräche بیشتر به عنوان یک “مذاکرات آشنایی” شناخته می‌شود. در این مرحله، احزاب از همکاری‌های احتمالی آگاهی پیدا می‌کنند و مشخص می‌کنند که آیا ارزش دارد تا وارد مرحله بعدی، یعنی Koalitionsverhandlungen (مذاکرات ائتلافی) شوند یا خیر. برخلاف مذاکرات ائتلافی که نتایج آن الزام‌آور است، نتایج مذاکرات مقدماتی به صورت غیررسمی و توصیه‌ای باقی می‌ماند.
نمونه‌ای از مذاکرات مقدماتی: مذاکرات بین SPD و BSW در براندنبورگ
در اواخر ماه اکتبر سال ۲۰۲۴، احزاب SPD و BSW در ایالت براندنبورگ پس از چندین دور مذاکرات مقدماتی، توافق کردند که به مرحله بعدی مذاکرات، یعنی مذاکرات ائتلافی، وارد شوند. به گفته نخست‌وزیر ایالت براندنبورگ، دیتمار وویتکه (Dietmar Woidke)، تنها گزینه‌ای که برای تشکیل دولت باقی مانده بود، همکاری با حزب BSW بود. او در یک کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد که “اعتمادی که رأی‌دهندگان به ما در این انتخابات نشان دادند باید به سیاست تبدیل شود”.
یکی از نکات مهم در مذاکرات مقدماتی، بررسی توافقات اولیه بین احزاب در خصوص موضوعات مهم بود. در این مورد، هر دو حزب توافق کردند که برای ایجاد صلح در اوکراین (Ukraine) از راه‌های دیپلماتیک تلاش کنند. این نشان‌دهنده یک نقطه مشترک بسیار مهم بود که می‌توانست مبنای همکاری بیشتر باشد.
مذاکرات مقدماتی چگونه پیش می‌روند؟
در طی Sondierungsgespräche، احزاب تلاش می‌کنند تا به اصطلاح “Schnittmengen” (نقاط مشترک) را پیدا کنند. این نقاط مشترک، زمینه‌های اصلی هستند که بر اساس آنها می‌توان به همکاری رسید. در این مرحله، احزاب ممکن است بر روی موضوعاتی مانند سیاست‌های مالی، آموزش، امنیت، یا محیط‌زیست توافق کنند یا به اختلاف‌نظر برسند.
در مثال مورد نظر، حزب BSW که به تازگی تأسیس شده است، باید اطمینان حاصل می‌کرد که با حزب SPD می‌تواند به صورت منصفانه و با اطمینان همکاری کند. رابرت کرومباخ (Robert Crumbach)، رئیس ایالتی حزب BSW، از “گفتگوهای اعتمادآمیز” با SPD سخن گفت و تأکید کرد که علی‌رغم برخی اختلاف‌نظرها، نقاط مشترک زیادی در مورد موضوعاتی چون آموزش و سیاست‌های انرژی وجود دارد.
تأثیر سیاست خارجی بر مذاکرات مقدماتی
سیاست خارجی، به‌ویژه در خصوص جنگ اوکراین، یکی از موضوعات مهمی بود که باید در مذاکرات مقدماتی مورد بحث قرار می‌گرفت. هر دو حزب توافق کردند که باید به جای ادامه ارسال تسلیحات، تلاش‌های دیپلماتیک برای دستیابی به آتش‌بس و صلح دائمی در اوکراین مورد توجه قرار گیرد. این موضوع نشان‌دهنده تمایل هر دو حزب به استفاده از “دوراندیشی دیپلماتیک” به جای تکیه بر “قدرت تسلیحاتی” بود.
این رویکرد، نشان‌دهنده تفاوت بزرگ سیاست SPD و BSW با دیگر احزاب مانند CDU (اتحادیه دموکرات مسیحی) است. SPD و BSW هر دو معتقدند که جنگ تنها با گفتگو و مذاکره می‌تواند پایان یابد و باید از راهکارهای مسالمت‌آمیز استفاده کرد.
اهمیت اقتصادی و اجتماعی در مذاکرات مقدماتی
در مذاکرات مقدماتی بین SPD و BSW، موضوعات اقتصادی و اجتماعی نیز بسیار برجسته بودند. هر دو حزب در نظر دارند تا هزینه‌های انرژی را کاهش دهند و کیفیت در مراکز آموزشی از جمله مهدکودک‌ها و مدارس را بهبود بخشند. از دیگر اهداف مورد توافق آنها، تقویت هدایت شغلی در مدارس و همچنین تمدید طرح‌های حمایتی از خانواده‌ها بود که به “بسته براندنبورگ” (Brandenburg-Paket) معروف است.
حزب SPD همچنین به دنبال بهبود سیستم بهداشتی و درمانی در ایالت است. در حالی که وزیر بهداشت فدرال، کارل لاوترباخ (Karl Lauterbach)، به دلیل اصلاحات بحث‌برانگیز در سیستم بیمارستانی خواستار بسته شدن برخی بیمارستان‌ها بود، حزب SPD و BSW تأکید کردند که باید تمامی بیمارستان‌های محلی حفظ شوند. این تأکید، نشان‌دهنده تعهد هر دو حزب به تأمین دسترسی برابر به خدمات درمانی برای تمامی شهروندان است.
چالش‌ها و اختلافات احتمالی
در هر مذاکره مقدماتی، چالش‌ها و نقاط اختلاف نیز وجود دارند. در این مورد نیز، علی‌رغم توافق بر سر موضوعات کلیدی مانند صلح و بهبود وضعیت اجتماعی، اختلافاتی نیز باقی مانده است. به عنوان مثال، حزب BSW تأکید زیادی بر سیاست‌های صلح‌طلبانه دارد و خواهان ثبت این اصول در مقدمه قرارداد ائتلافی است. این در حالی است که SPD با وجود توافق کلی در این خصوص، همچنان بر ارسال تسلیحات به اوکراین به عنوان یک ضرورت تأکید می‌کند.
این موضوعات می‌توانند در آینده موجب بروز اختلافات جدی در مذاکرات ائتلافی شوند. به همین دلیل، رهبران هر دو حزب باید برای مدیریت اختلافات و رسیدن به توافقات متقابل تلاش بیشتری کنند.
نقش مذاکرات مقدماتی در تشکیل دولت‌های ائتلافی
در سیستم سیاسی آلمان، تشکیل دولت ائتلافی امری رایج است، زیرا به ندرت یک حزب می‌تواند به تنهایی اکثریت مطلق آراء را کسب کند. به همین دلیل، مذاکرات مقدماتی برای تعیین اینکه آیا احزاب مختلف می‌توانند با یکدیگر همکاری کنند یا نه، اهمیت بسیار زیادی دارد. این مذاکرات می‌تواند به تشکیل یک دولت کارآمد و باثبات کمک کند یا در صورت عدم توافق، راه را برای مذاکرات با احزاب دیگر باز کند.
برای مثال، در ایالت‌های دیگر مانند تورینگن (Thüringen) و زاکسن (Sachsen)، مذاکرات مقدماتی برای تشکیل ائتلاف بین BSW، SPD و CDU با چالش‌های بیشتری روبه‌رو بوده و هنوز به نتیجه نرسیده است. این امر نشان می‌دهد که حتی پس از برگزاری چندین دور مذاکرات مقدماتی، همیشه امکان توافق وجود ندارد و ممکن است احزاب مجبور به تغییر استراتژی خود شوند.
اهمیت اعتماد در مذاکرات مقدماتی
اعتماد بین احزاب یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت مذاکرات مقدماتی است. همانطور که رابرت کرومباخ از حزب BSW اشاره کرد، این حزب باید مطمئن می‌شد که از طرف SPD به صورت منصفانه و با احترام مورد برخورد قرار می‌گیرد. این اعتماد نه تنها در روند مذاکرات، بلکه در تمامی مراحل همکاری‌های بعدی نیز نقشی اساسی ایفا می‌کند.
در این راستا، SPD و BSW تلاش کردند تا با شفافیت کامل و ارتباط نزدیک با اعضای خود، اعتمادسازی کنند. آنها سعی کردند اعضای خود را در جریان تمامی تحولات قرار دهند تا این احساس را ایجاد کنند که منافع حزب و رأی‌دهندگان آن به درستی نمایندگی می‌شود.
تجربیات گذشته در مذاکرات مقدماتی و تشکیل ائتلاف
تجربه‌های گذشته در تشکیل ائتلاف‌های مختلف نشان می‌دهد که مذاکرات مقدماتی همیشه سرنوشت‌ساز و حساس بوده‌اند. به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۷ مذاکرات مقدماتی بین حزب CDU/CSU، سبز ها و FDP (حزب دموکرات‌های آزاد) برای تشکیل دولت فدرال با شکست مواجه شد و در نهایت منجر به تشکیل ائتلافی بزرگ بین CDU و SPD شد. این نمونه نشان می‌دهد که هرچند مذاکرات مقدماتی به عنوان قدم اول در تشکیل ائتلاف به شمار می‌آید، اما همیشه تضمینی برای موفقیت در مراحل بعدی نیست.
چشم‌انداز آینده مذاکرات ائتلافی
پس از پایان موفقیت‌آمیز مذاکرات مقدماتی، احزاب وارد مرحله بعدی یعنی مذاکرات ائتلافی می‌شوند. در این مرحله، احزاب باید به جزئیات بیشتری بپردازند و تمامی جنبه‌های همکاری خود را مورد بررسی قرار دهند. این شامل توزیع پست‌های کلیدی در دولت، سیاست‌های اجرایی، و تعیین اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت است.
چشم‌انداز آینده برای SPD و BSW در براندنبورگ به میزان موفقیت در مدیریت اختلافات و حفظ اعتماد متقابل بستگی دارد. اگر احزاب بتوانند در مذاکرات ائتلافی به توافقات پایدار و محکم دست یابند، این ائتلاف می‌تواند به الگویی برای سایر ایالت‌های آلمان تبدیل شود. به ویژه در مورد موضوعات حساس مانند سیاست خارجی و صلح در اوکراین، احزاب باید به توافقات شفافی دست یابند که برای تمامی اعضای ائتلاف قابل قبول باشد.
نتیجه‌گیری
مذاکرات مقدماتی (Sondierungsgespräche) در سیستم سیاسی آلمان یکی از مراحل حساس و تعیین‌کننده در تشکیل دولت‌های ائتلافی است. این مذاکرات به احزاب کمک می‌کند تا از امکان‌پذیری همکاری با یکدیگر آگاهی یابند و بر اساس نقاط مشترک، وارد مرحله بعدی شوند. در نمونه مورد بحث، مذاکرات مقدماتی بین SPD و BSW در براندنبورگ نشان داد که با وجود اختلافات موجود، امکان تشکیل یک ائتلاف وجود دارد، به شرطی که احزاب بتوانند با اعتماد و شفافیت به دنبال حل مسائل باشند.
با اینکه هنوز تمامی جزئیات ائتلاف نهایی مشخص نشده است، اما تلاش‌های انجام‌شده تا کنون نشان‌دهنده تمایل هر دو حزب به کار مشترک برای بهبود شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در براندنبورگ است. این تلاش‌ها می‌تواند الگویی برای سایر ایالت‌ها و حتی سطح فدرال باشد تا نشان دهد که با گفتگوی سازنده و اراده به همکاری، می‌توان به دستاوردهای مهمی دست یافت.